Przed każdym, kto planuje założyć instalację elektryczną w domu, czeka sporo zadań do wykonania. Dla zapewnienia bezpiecznego przepływu prądu przez lokum trzeba wcześniej poznać zasady układania elektryki i odpowiednio się przygotować. Rozmieszczenie gniazd i włączników powinno być zrobione bezpiecznie i sprawnie przy użyciu optymalnej ilości środków. Dalej omówimy teoretyczne podziały instalacji elektrycznych i scharakteryzujemy je. Podamy garść wskazówek o potencjalnej lokalizacji gniazd w domu i zaopatrzymy w niezbędną wiedzę, która pomoże bezproblemowo przejść przez zawiły proces planowania.

Podział, rodzaje i budowa instalacji elektrycznych

Cała instalacja elektryczna tworzy złożony system, który można podzielić na kilka segmentów. Organizacja wobec funkcji poszczególnych elementów i ich wzajemnych zależności jest niezbędna do prawidłowego zaplanowania całego układu.

Podział instalacji elektrycznych

Jeden z podziałów instalacji elektrycznej polega na klasyfikacji systemów przewodów i urządzeń, na podstawie miejsca i sposobu prowadzenia kabli.

• Instalacja podtynkowa: przewody są prowadzone w specjalnych rurkach (peszlach) umieszczonych w ścianach, które są później zakrywane tynkiem. To rozwiązanie pozwala na łatwą wymianę przewodów w przyszłości, ponieważ można je wyciągnąć i wymienić bez konieczności kucia ścian. Jest to jednak bardziej pracochłonne i droższe, ponieważ wymaga wcześniejszego wykonania kanałów w ścianach.
• Instalacja natynkowa: na powierzchni ścian przeciąga się kable, które schodzą się w specjalnych listwach maskujących. Jest to łatwiejsze do wykonania i modyfikacji niż inne alternatywy, ale nie należy do najładniejszych opcji.
• Instalacja podłogowa: przewody umieszcza się w peszlach pod podłogą. Ze względu na ograniczony dostęp do rur, montaż i wprowadzenie poprawek jest trudniejsze.
• Instalacja wtynkowa: kable są bezpośrednio układane na powierzchni ściany i pokrywane warstwą tynku. Nie stosuje się tutaj dodatkowych osłon, takich jak peszle, przez co instalacja jest szybsza i tańsza w wykonaniu. Jednak w przypadku konieczności wymiany przewodów instalacja elektryczna może być trudniejsza do modernizacji, ponieważ wymaga kucia ścian.

Rodzaje instalacji elektrycznych

W budynku mieszkalnym zazwyczaj wyróżnia się kilka podstawowych typów instalacji elektrycznych:

• Instalacja oświetleniowa: Odpowiada za zasilanie wszystkich źródeł światła w domu, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Ważne jest, aby była dobrze przemyślana, zwłaszcza w miejscach, gdzie potrzebne jest intensywne oświetlenie, jak kuchnia czy łazienka.
• Instalacja siłowa: Jest dedykowana urządzeniom o dużym poborze mocy, takim jak piekarniki, pralki czy klimatyzatory. Wymaga ona przewodów o większym przekroju oraz odpowiednich zabezpieczeń.
• Instalacja gniazd wtykowych: Obejmuje wszystkie gniazdka, do których podłączane są urządzenia codziennego użytku, takie jak telewizory, komputery czy ładowarki.

Budowa instalacji elektrycznej

Centralnym elementem każdej instalacji elektrycznej w domu jest rozdzielnica, od której rozchodzą się poszczególne obwody zasilające strefy domu. Od jej prawidłowego umiejscowienia zależy funkcjonowanie całego systemu. Rozdzielnica zawiera różnego rodzaju zabezpieczenia, znane szerzej jako korki, do których należą wyłączniki nadmiarowo-prądowe (zabezpieczające przed przeciążeniem i zwarciem), wyłączniki różnicowoprądowe (zapobiegające porażeniom prądem) oraz inne elementy, jak lampki sygnalizacyjne czy liczniki energii. Ważne jest, aby rozdzielnica była dobrze oznakowana. Każdy obwód powinien być opisany, żeby ułatwić zarządzanie instalacją i szybką reakcję w przypadku awarii.

Podstawowym przekaźnikiem energii w instalacjach elektrycznych są przewody, które odpowiadają za przesył prądu do poszczególnych punktów w budynku. W domach jednorodzinnych najczęściej stosuje się miedziane kable ze względu na lepszą przewodność i wytrzymałość w porównaniu do wykonania aluminiowego. Przewody muszą być odpowiednio dobrane do obciążenia elektrycznego oraz warunków, w jakich będą się znajdować. W pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności, takich jak łazienki, należy stosować kable o odpowiedniej izolacji.

Jak dobrze zaplanować układ instalacji elektrycznej w domu?

Planowanie instalacji elektrycznej w domu powinno rozpocząć się na etapie projektowania budynku lub gruntownego remontu, jeszcze przed wykonaniem prac wykończeniowych. To kilka punktów, na których należy się skupić:

Rozmieszczenie gniazd i włączników

Podstawowym punktem instalacji elektrycznej jest odpowiednie rozmieszczenie gniazd i włączników. Powinno się je zamontować w dogodnych miejscach, takich jak okolice biurka, przy kanapie, czy w pobliżu sprzętów AGD. W kuchni często spotykane są dodatkowe gniazda na małe urządzenia, jak czajniki, miksery czy ekspresy do kawy. W łazience gniazda powinny być bryzgoszczelne i znajdować się z dala od źródeł wody​, nawet jeśli są przed nią zabezpieczone.

Zaplanowanie stref oświetleniowych

Dobrze zaprojektowana instalacja oświetleniowa nie składa się wyłącznie z oświetlenia sufitowego, ale również z dodatkowych źródeł światła. W większych pomieszczeniach można się zdecydować na dodatkowe lampy stojące. Kuchnie powinny mieć jasne oświetlenie ogólne oraz punktowe, np. nad blatem roboczym. Natomiast łazienka wymaga dobrego światła przy lustrze​.

Zastosowanie podwójnych włączników

W pomieszczeniach przechodnich, takich jak przedpokoje, dobrym pomysłem będzie zamontowanie włączników schodowych, które pozwalają na sterowanie oświetleniem z dwóch miejsc. Jest to szczególnie praktyczne w domach piętrowych, gdzie przycisk do światła powinien znajdować się zarówno na dole, jak i na górze schodów​.

Planuj obwody elektryczne z rozwagą

Dla zapewnienia bezpieczeństwa stosuje się oddzielne obwody dla obciążających system urządzeń, takich jak lodówka, pralka, zmywarka czy klimatyzacja. To zwiększa bezpieczeństwo i sprawia, że przeciążenie jednego obwodu nie spowoduje awarii całej instalacji.

Przyszłościowe podejście

Warto przewidzieć możliwość podłączenia urządzeń, które mogą być potrzebne w przyszłości jak np. domofon, monitoring lub systemy inteligentnego domu (smart home). Już na etapie budowy dobrze jest zaplanować miejsce na te instalacje, nawet jeśli ich montaż nie jest planowany od razu. Takie działanie uprości późniejszą instalację, eliminując konieczność kosztownych i czasochłonnych przeróbek.

O czym trzeba pamiętać przed planowaniem instalacji elektrycznej?

Podczas planowania instalacji elektrycznej, należy rozpatrzyć czynniki techniczne i prawne. Poprawnie skonstruowany projekt nie powinien zawierać wyłącznie informacji o planowym rozmieszczeniu gniazd i punktów oświetlenia. Przed właściwym montażem trzeba zatroszczyć się o zgodność z obowiązującymi przepisami, standardami i zasadami odpowiedniego ułożenia kabli. Na etapie projektowania uwzględnia się wszystkie te aspekty, ponieważ popełnione początkowe błędy mogą prowadzić do kosztownych przeróbek w przyszłości.

Normy prawne i przepisy techniczne

Instalacja elektryczna w domu musi spełniać odpowiednie normy prawne i techniczne, takie jak PN-IEC 60364. Zgodnie z tymi przepisami, każda instalacja powinna być zaprojektowana z uwzględnieniem standardów dotyczących przewodów, obwodów, a także odpowiednich zabezpieczeń przed przeciążeniami czy zwarciami. Dodatkowo wszystkie prace związane z instalacją elektryczną muszą być wykonywane przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia, aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowania.

Zasady dotyczące układania kabli

Przewody elektryczne w domu muszą być układane według pewnych zasad. Kable muszą być prowadzone wyłącznie w liniach prostych — pionowych lub poziomych. Niedozwolone jest prowadzenie kabli pod kątem (ukośnie), ponieważ utrudnia to późniejszą konserwację i może zwiększać ryzyko uszkodzeń instalacji. Poza tym przewody powinny być umieszczane z dala od rur wodociągowych i gazowych, co dodatkowo podnosi bezpieczeństwo użytkowania​.

Więcej gniazd to lepsze rozwiązanie

Podczas projektowania instalacji elektrycznej warto się zdecydować na nadmiarowe gniazda. Montaż dodatkowych punktów zasilania daje większą elastyczność i możliwości na przyszłość. Dzięki temu unika się konieczności stosowania przedłużaczy czy rozgałęźników, które mogą obciążać instalację. Nawet jeśli gniazda początkowo nie są używane i zostaną zasłonięte meblami, nie stanowi to problemu, a w przyszłości mogą okazać się przydatne, gdy zmieni się układ mebli lub w pokoju pojawią się nowe urządzenia.

Projekt instalacji elektrycznej w domu wymaga zgodności z panującymi regułami, odpowiedniego ułożenia kabli oraz przemyślanego rozmieszczenia gniazd i obwodów. Dodatkowe gniazda oraz planowanie przyszłych rozszerzeń instalacji zapewniają bezpieczne podłączenie domu do prądu.